Vanavond 11 november was er een gemeenteraadsvergadering over begroting en bezuinigingen. Dit was wat Teun Juk, fractievoorzitter CDA, naar voren bracht:
Het CDA is zeer bezorgd over de financiële situatie van de gemeente Hattem. Terecht nam CDA-partijleider Henri Bontenbal tijdens ons partijcongres van jl. zaterdag het standpunt in dat gemeenten voldoende gefinancierd moeten worden. Het kabinet Wilders is echter horende doof en ziende blind. En de VNG is een niet in staat een vuist te maken. Kortom, er is weinig hoop op extra rijksgeld. We zullen het als Hattem zelf moeten oplossen. En daar is wijsheid voor nodig. Daarom zijn er veel vragen. We moeten eerlijk en zorgvuldig naar antwoorden kijken. Centraal staat de vraag: wat doet er echt toe in het leven van onze Hattemers? U begrijpt, ik heb mij laten inspireren door de levenslessen van Prediker.
Duiding: Wanneer we kijken naar de financiële situatie van Hattem, dan is er echter meer aan de hand. Geen gemeente in de regio staat er zo beroerd voor als Hattem. In de afgelopen vier jaar zijn de reserves enorm geslonken. De Algemene reserve staat nu 7,5 ton in de min. En als we niks doen wordt dat 11 miljoen in de min! Het slinken van de reserve komt omdat er in de afgelopen jaren veel te veel geld is uitgegeven aan zaken als de Omgevingswet, het bestemmingsplan buitengebied, wegreconstructies, doorontwikkeling organisatie, dure inhuurkrachten enzovoorts. Een gevolg van eigen keuzes en ambities.
Kijken we naar de structurele uitgaven, dan zien we dat er te weinig compensatie komt van het Rijk voor de gestegen lonen en prijzen en zaken als enorme kostenstijgingen van het sociaal domein. Maar er is ook sprake van een forse formatiegroei en veel investeringen op het ruimtelijke domein. Ook de kosten van het bestuur zijn fors gestegen.
Sinds vorig jaar oktober staan alle seinen op rood en toch is er in het afgelopen jaar niet ingrepen. Bij de vaststelling van de begroting 2024 was volstrekt duidelijk dat er een structureel tekort van € 2,5 miljoen zat aan te komen. Een tekort dat nu oploopt tot 3 miljoen in 2027. En Hattem is gewoon doorgegaan met geld uitgeven alsof er niets aan de hand is. Alle projecten van het MIP gaan gewoon door. Het project Dorpsweg gaat als we niks doen zelfs €430.000 extra kosten. We kregen zelfs nog een plan van 10 miljoen voorgelegd over de verbouw van het stadhuis. Mijn fractie begrijpt hier niets van. Waar we ons zeer over hebben verbaasd is dat u zo laat van start bent gegaan met de bezuinigingsoperatie. In Lelystad, waar de problemen ook groot zijn, had de raad al voor de zomer alle uitgewerkte bezuinigingsvoorstellen. In Hattem kregen we de stukken pas op 16 oktober jl. Bovendien waren veel voorstellen ook nog niet uitgewerkt. Op 21 oktober was de eerste openbare vergadering over dit onderwerp. En binnen een maand, op 11 november, moeten we een besluit nemen. U hebt geen tijd geïnvesteerd om het financiële probleem helder met de inwoners en verenigingen te bespreken en te communiceren. Daarom dienen wij samen met de CU/PvdA-GL een motie *in om het gesprek met de samenleving aan te gaan. Voor ons als raad was evenmin tijd en onvoldoende capaciteit bij de griffie om met de samenleving te overleggen. Een sterke griffie is nodig in het duale krachtenveld. Op dit moment is een zorgvuldig besluit van deze raad in alle redelijkheid niet verwachten. Het college heeft de raad weer niet in positie gebracht. Zo kom je niet tot een goede besluitvorming. Ik vind dat dat onbehoorlijk en zeker niet zorgvuldig en dus zeer betreurenswaardig. Eigenlijk vinden wij dat u uw huiswerk moet overdoen, met ons en met de samenleving. U hebt ongenoegzaam besef van verantwoordelijkheid getoond. Een motie van treurnis zou op zijn plaats zijn. Alleen dat lost op dit moment het probleem niet op. En daarom doe ik het niet.
Oorzaak tekorten: Als eerste moeten wij kijken: hoe is het tekort ontstaan? Ik vond het verbijsterend dat u geen pasklaar antwoord kon geven op onze vragen daarover. Ook blijkt dat u niet echt in eigen vlees durft te snijden. En toch zal dat moeten willen we het probleem oplossen. Wij vroegen hoe Hattem het doet ten opzichte van andere gemeenten. U weet het niet. Vandaar dat wij samen met de CU een motie indienen om een goede benchmark te doen. Uit www.waarstaatjegemeente.nl blijkt bijvoorbeeld dat de kosten per inwoners voor het bestuur en volksgezondheid en milieu erg hoog zijn. Gemiddeld zijn de kosten voor bestuur in Nederland 19,9% van de begroting. In Hattem is dat maar liefst 28,5. Dan denk je al gauw : te veel wethouders, te veel communicatieadviseurs, te dure ICT enz. Hoe zit het precies? Vandaar dat wij samen met de CU een motie* indienen voor een vergelijkend onderzoek om ons een spiegel voor te houden over zowel het bestedingspatroon bij de taakvelden als de formatie. De opdrachtformulering vinden wij een taak voor de auditcommissie.
Risico’s: Ook zien wij risico’s. Hoe realistisch zijn de geraamde bouwleges? Verder missen wij de investeringen die Hattem moet plegen om de Oekraïners te herhuisvesten en de spreidingswet uit te voeren. Ook zal blijken dat IKC 1 flink meer gaat kosten vanwege de gestegen bouwkosten tijdens de RvS-procedure die inmiddels bijna 3 jaar loopt. Over wat voor bedragen spreken we dan? Voor IKC 2 lijkt op dit moment geen geld. Hoe moet dat verder?
Wanneer wij kijken naar de voorstellen, dan is sprake van hapsnap beleid waarbij diverse voorstellen bovendien slecht of onvoldoende onderbouwd zijn. Ook kloppen er zaken gewoon niet. Een voorbeeld daarvan is het invoeren van hondenbelasting. Al in de jaren 90 van de vorige eeuw besloot de gemeenteraad om deze belasting te integreren in de OZB. Je kunt dus niet twee keer dezelfde belasting heffen. Het is een onjuist voorstel. Ook de rekenkamer is gewoon verplicht. Onze invloed op de GR-en is gering. Wanneer we gaan bezuinigen, dan gelden nog wel steeds de regels van het motiveringsbeginsel en het zorgvuldigheidsbeginsel. En dat betekent dat u niet zomaar regelingen kunt stopzetten. Hierin zien wij een risico.
Voorstellen: De raad staat voor het dilemma hoe kunnen we op dit late tijdstip nog bijsturen zonder dat dit leidt tot grote rekening tekorten in 2025? Immers, er heeft geen integrale weging plaatsgevonden. Een voorbeeld: Ik lees in de krant dat u 2 communicatieadviseurs zoekt en tegelijkertijd wilt u bezuinigingen op de 0,3 fte cultuurcoach. Welke afweging maken we hierin? Ik lees hier niks over. Veel voorstellen moeten nog uitgewerkt worden. Ook zijn er voorstellen binnen het college in de kiem zijn gesmoord en niet ter kennis van de raad gebracht. Dat kan echt niet. Verder staat niet alles op het lijst: bijvoorbeeld kan het bij de Marke ook een slag minder? Kortom, het huiswerk is nog lang niet af. Eigenlijk kunnen we op dit moment met goed fatsoen geen gewogen besluit nemen.
-Daarom, eerst de benchmark, eerst kritisch kijken naar de uitgaven en dan pas een eventuele verhoging van de OZB overwegen (zie aangenomen motie VVD 10-7-2023). Dat proces van kritisch kijken is nog niet afgerond en toch wordt de OZB al extra verhoogd. Dat vinden wij niet goed. In 2024 was de onbenutte belastingcapaciteit nog €253.000, in 2025 nog €93.000 en als de belastingvoorstellen doorgaan wordt die -€204.000. En daarmee zijn we feitelijk art.12 gemeente (hoewel de raad natuurlijk ongelimiteerd belastingen kan verhogen) Daarom hebben wij een amendement *opgesteld.
-Als het gaat om reconstructies van de openbare ruimte, dat mag dat best wel een tikkeltje minder. Op 6 november 2023 is raadsbreed een amendement aangenomen over het temporiseren van infrastructurele projecten. Van enige temporisering is ons niets gebleken. Gezien de huidige financiële situatie vinden wij dat wegreconstructies als de Oude Kerkweg, de Ierstweg enzovoorts nu niet uitgevoerd moeten worden. Dit moet betrokken worden bij de besluitvorming in het voorjaar. Daarom hebben wij een amendement *opgesteld. Inderdaad, bezuinigen doet pijn. Bezuinigen betekent dat je bepaalde zaken schrapt of niet meer doet.
-Het voorstel over de begrafenisrechten is buiten proporties. De kosten voor een totaalgraf zijn nu € 4757. Dat wordt maar liefst € 8178,–. Zo wordt begraven onbetaalbaar. Bovendien ontstaat een grote onbalans tussen de kosten van cremeren en begraven. Als begraven te duur wordt, dan ontstaat het postzegeleffect. De postzegels worden steeds duurder waardoor mensen niet meer voor een kaartje per post kiezen, maar overgaan tot een appje. Met als gevolg dat de exploitatie nog verder onder druk komt. Het effect van deze tariefsverhoging is totaal niet onderzocht. Daarom hebben wij een amendement *opgesteld.
Conclusie: Het CDA heeft behoefte aan een beter verhaal. Bezuinigen doe je met visie. En die visie ontbreekt. Het CDA staat naast de mensen en voor de samenleving. Wij leggen de voorstellen langs de lat van versterking democratie, solidariteit, duurzaamheid en gemeenschapszin (waar verenigingen en zorg voor de naaste deel van uitmaken). Dus niet bezuinigen op sociaal beleid, verenigingen enzovoorts. Met de huidige ombuigingsvoorstellen kunnen wij niet leven. Een en ander vraagt om een voortvarende aanpak. Het is 1 minuut voor 12!
