Uit een onderzoek van de NOS blijkt dat in steeds meer gemeenten de kiezers stemmen op een lokale partij. Ook in Hattem doet dit keer voor het eerst een lokale partij mee aan de gemeenteraadsverkiezingen.
Aan kiezers in Nederland vroeg de NOS daarom: ben je van plan lokaal te stemmen? En aan wethouders en raadsleden: waarom zou je lokaal stemmen?
Onderscheid
Eerst even: wat zijn lokale partijen precies? Dat lijkt simpel, maar blijkt nog niet zo makkelijk te definiëren. In ieder geval zijn het partijen die wél in gemeenten meedoen maar niet op provinciaal of landelijk niveau. In het onderzoek van de NOS is uitgegaan van cijfers van de Kiesraad, en die noemt partijen lokaal als ze géén banden hebben met een landelijke partij.
Lokale partijen doen het goed
De NOS signaleert dat lokale partijen het samen steeds beter doen. Zouden alle lokale partijen één partij vormen, dan halen ze waarschijnlijk de meeste stemmen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 kregen lokale partijen 29 procent van het totaal aantal stemmen. De VVD, de grootste landelijke partij, haalde slechts 13,5 procent.
Een algemeen geluid dat van lokale wethouders en raadsleden wordt gehoord is dat door al dat Haagse gedoe lokale partijen weer goed zullen scoren. Melkveehouder Liesbeth Grijsen werd in 2005 gevraagd raadslid te worden voor Gemeentebelang Deventer. Ze zei ‘ja’. “De partij staat tussen de mensen, ze luisteren goed. Ze zijn erg voor het betrekken van inwoners bij belangrijke besluiten.”
Middenin de plaatselijke samenleving
Maar politici van landelijke partijen vinden dat zij net zo goed middenin de plaatselijke samenleving staan. “Wij zijn een lokale afdeling en behartigen de lokale problemen”, zegt bijvoorbeeld CDA’er Johan Wiersma, het enige ‘landelijke’ raadslid in Druten. Hij bestrijdt dat de landelijke afdeling in Den Haag hem opdrachten zou geven. “Het CDA bemoeit zich niet met ons.”
“Een broodje aap”, noemt de Brunssumse VVD-fractievoorzitter Frank Joosten het verhaal van zijn lokale collega’s dat zij dichterbij de burgers staan. “Klopt helemaal niks van. We zijn gewoon mensen die hier middenin de Brunssumse samenleving staan. Er is feitelijk geen verschil tussen een landelijke partij en een lokale partij.”
Kiezers zien voordelen in lokale partijen
Toch zien kiezers wel degelijk voordelen aan lokale partijen. In een enquête door Ipsos in opdracht van Nieuwsuur zegt 16 procent van de Nederlanders zeker op een lokale partij te gaan stemmen komende maand. Dat is gelijk aan vier jaar geleden. Daarbovenop overweegt 29 procent op een lokale partij te stemmen. Hetzelfde percentage zegt het nog niet te weten.
Driekwart van de mensen die op een lokale partij zeggen te stemmen, kiest als reden dat die partij meer verbonden is met de gemeente. 59 procent vindt het belangrijk dat de lokale partij zich voor lokale thema’s inzet. Een kwart zegt geen vertrouwen in landelijke partijen te hebben.
Lokale wethouders net zo goed?
Als ze eenmaal gekozen zijn, is het voor lokale wethouders een flinke uitdaging dat hun partij geen subsidie van het Rijk krijgt. Die subsidie is namelijk gekoppeld aan het aantal zetels dat een partij in de Eerste en Tweede Kamers heeft.
Zo vallen lokale partijen buiten de boot, terwijl ze het geld goed kunnen gebruiken om bijvoorbeeld hun wethouders, die vaak onervaren zijn als bestuurder, te trainen. “Als je vanuit de oppositie in één keer aan de bestuurderstafel komt, vraagt dat een heel andere houding”, beaamt wethouder Grijsen (Gemeentebelang Deventer).
Tot nu waren de meeste partijen in de Tweede Kamer, die de belangen van hun lokale afdelingen proberen te verdedigen, tegen. Maar inmiddels lijkt er een meerderheid voor een plan om de subsidie te koppelen aan het aantal lokale zetels. Aankomende week praat de Kamer er verder over.
