Defensie maakte 23 mei haar uitbreidingsplannen bekend. Defensie heeft verschillende uitbreidingsplannen voor de Veluwe als onderdeel van het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD). Deze plannen omvatten onder andere intensiever gebruik van (andere) munitie, van bestaande kazernes, de komst van nieuwe oefenterreinen of uitbreiding daarvan, helikopterlandplaatsen en drone-bewegingen. Er zijn zorgen over de impact van deze plannen op de natuur en de beschermde gebieden op de Veluwe. Het springterrein Zwolse Bos/Petrea gaat niet door. Dat lijkt definitief van de baan, maar de geluidsbelasting zal enorm toenemen.
Defensie heeft meer ruimte nodig om in eigen land te kunnen oefenen en zal daarom nadrukkelijker aanwezig zijn, zoals ze zelf zegt. Vrijdagmiddag 23 mei is er een brief hierover naar de Tweede Kamer gestuurd en hebben direct betrokkenen (boeren bijvoorbeeld die hun bedrijf kwijt raken) een persoonlijk bezoek gekregen van Defensie-medewerkers om de plannen toegelicht te krijgen.
Staatssecretaris Tuinman schrijft in de presentatie: ‘De veiligheidssituatie in de wereld en de schaarse ruimte in Nederland dwingen het kabinet tot deze keuzes. Dat burgers en bedrijven hierdoor worden geraakt, daarvan ben ik mij zeer bewust. Ik heb aan keukentafels gezeten, in de bedrijfshal gestaan en ben door de akkers heen gelopen. Ik heb de impact van de plannen en de onzekerheid van mensen gevoeld. Daarom is het belangrijk dat we hen snel en goed informeren. Dat doen we met brieven, maar we gaan ook langs.’
Wat betekent dit voor Hattem en omgeving?
Henkjan Schutte van Stichting Explosievrije Kop van de Veluwe: ‘Het gehele plan telt enkele duizenden pagina’s, dus we kunnen nog niet alles definitief en in details beoordelen, maar het mooie nieuws is, dat het springterrein Zwolse Bos/Petrea niet door gaat. Dat lijkt definitief van de baan.’
Defensie wil onder ander de Veluwe meer gaan gebruiken. Bestaande oefengebieden worden uitgebreid, zoals bij Artillerie Schietkamp (ASK) ’t Harde bij Elburg waar men bijna 750 hectare natuur bij het ASk wil betrekken. Hier mag binnenkort ook met zware mortieren geoefend worden vanaf verschillende posities. ‘De gewenste uitbreiding van het ASK gaat voor een deel over de Zuidweg heen. In de milieueffectrapportage staat beschreven dat deze afsluiting in onderzoek is, dus op dit moment blijft het de vraag of de Zuidweg wordt afgesloten.’
‘Wat betreft het gebruik van munitie, men mag al met 120 mm mortieren schieten. In de plannen schieten ze vanaf mobiele installaties wat effect heeft op het geluidsniveau. Om je er een voorstelling bij te kunnen laten maken, men oefent meer de oorlogssituatie van schieten en terug in dekking. Nu is het statisch vanaf een plek.
In de huidige situatie zijn er al zeventienhonderd huizen overbelast. Qua geluidsniveau zit men boven de vijftig dB(A) zelfs tot wel zestig dB(A). Om dit te verlagen dringt de stichting bij defensie aan op het gebruik van oefenmunitie waardoor de geluidsbelasting omlaag zal gaan.’
‘Maar er komen meer veranderingen. De Wezeper Berg (bij de Margrietkazerne) krijgt vijfentachtighonderd vliegtuigbewegingen vanwege een helikopterlandingsplaats. Op ASK ’t Harde mogen er nu al op één specifieke plek helikopters landen. Straks komen er hier ongeveer zevenhonderdvijftig vliegbewegingen en mag men vliegen vanaf meerdere plekken. Op de Woldberg komen er dan ook nog hondervijftig vluchten bij. Opgeteld kom je dan op ruim negenduizend vliegbewegingen in dit gebied. Ter vergelijking, bij Lelystad Airport spreek je over tienduizend verwachte burgervluchten.’
‘Op de Wezeper Berg komen er veranderingen in de vorm van schuttersputjes, loopgraven en stellingen. Ook dit kan geluidseffecten hebben als men vanaf hier gaat schieten.’
Opgeteld
‘Wat we als stichting missen is het cumulatief effect van al deze ontwikkelingen bij elkaar. Naar verwachting komt er meer geluidsoverlast door laagvliegende helikopters, nieuwe helikopterlandingsplaatsen, mobiele mortieren en het vliegen van cargodrones die vanaf Deelen via de Veluwe naar het ASK gaan. En dan hebben we het nog niet gehad over de F35’s die op Lelystad komen en de eventuele burgerluchtvaart met laagvliegroutes over ons gebied. In welke mate samen allemaal voor effect heeft qua geluid op bijvoorbeeld Hattem en in de gehele Kop van de Veluwe waar we ons als stichting hard voor maken, dat wordt niet duidelijk uit de beschrijving van het plan.’
‘We zijn nogmaals niet tegen de uitbreidingen van Defensie, dat blijven we benadrukken, maar laat ons meedenken. Defensie kan nog extra maatregelen treffen om de overlast voor de omwonenden te beperken en toch optimaal te kunnen oefenen’, aldus Schutte namens de stichting.
Lelystad Airport
Vanwege de komst van gevechtsvliegtuigen, F35’s, op Lelystad Airport is het mogelijk dat er ook vakantievluchten vanaf Lelystad Airport zullen gaan plaatsvinden. Dit was voor de Provincie Gelderland een eis om in te kunnen stemmen met de komst van de gevechtsvliegtuigen.
Burgemeester Marleen Sanderse reageerde eerder bij Omroep Gelderland op de burgerluchtvaart: ‘Als de plannen doorgaan, zijn wij teleurgesteld en bezorgd. We krijgen meer overlast: geluid én stikstof. Vooral door het laagvliegen van vliegtuigen.’ ‘De Veluwe zit op slot. We kunnen geen woningen bouwen, maar wél een vliegveld openen waardoor hier stikstof neerdwarrelt? Onbegrijpelijk’, aldus burgemeester Sanderse.
Natuurmonumenten
Op de website van Omroep Gelderland is een reactie te lezen van Natuurmonumenten. Zij maakt zich grote zorgen over de toenemende druk op de Veluwe. Hoewel het besluit om de Veluwezoom uit te sluiten voor oefeningen met zware explosieven ‘logisch’ wordt genoemd vanwege de kwetsbare Natura2000-status, waarschuwt de organisatie dat de druk van Defensie op het gebied al fors is en alleen maar toeneemt. Laagvliegzones, meer stikstofuitstoot en geluidsbelasting vormen samen een ernstige bedreiging voor de natuur. Volgens Natuurmonumenten kunnen Defensie en natuur alleen samengaan als er ook voldoende ruimte komt voor nieuwe natuur.
De balans dreigt zoek te raken, stelt de organisatie, en roept op tot serieuze maatregelen om verdere schade aan dit unieke natuurgebied te voorkomen.
Bijeenkomsten
Defensie houdt verschillende digitale en fysieke informatiebijeenkomsten. Van 28 mei tot en met 9 juli kan iedereen op het Ontwerp NPRD en milieueffectenonderzoek reageren door een zienswijze in te dienen. Defensie verwerkt die in een Nota van Antwoord. Eind 2025 stelt het kabinet het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie vast.
Op woensdag 4 juni is er van 11.00-12.00 uur een bijeenkomst waar de komst van de gevechtsvliegtuigen worden toegelicht (‘jachtvliegtuigcapaciteit’). Meer informatie: https://www.defensie.nl/downloads/publicaties/2025/05/23/ontwerp-nationaal-programma-ruimte-voor-defensie
