Aankomende maandag 11 november vanaf 19.00 uur bespreekt de gemeenteraad de begroting 2024 om er diezelfde avond een besluit over te nemen. Al eerder berichtten we over de tekorten waar de gemeente Hattem mee te maken krijgt en over de voorstellen die het college doet om die uitdaging het hoofd te bieden. RTV Hattem deed donderdag 7 november een belrondje langs de fractievoorzitters om te horen hoe de partijen zich warmlopen voor deze traditioneel lange marathonvergadering. We spraken met Erik Kleinpenning (VVD), Arend Palland (ChristenUnie), Teun Juk (CDA) Gina Guldenaar (HattemCentraal), Erwin Kwakkel (D66) Jaap van Tiel (PvdA/GroenLinks). Van André Borst (Lijst Borst) kregen we een schriftelijke reactie, zij het niet op alle vragen.
In de gemeenteraad valt nogal eens het begrip participatie. Hoe en met wie bereidt uw fractie zich voor op de begrotingsraad?
Erik Kleinpenning: ‘Afgelopen maandag zijn we als politieke partijen bij elkaar gaan zitten. Informeel, om te kijken waar we overeenstemming kunnen bereiken over bezuinigingen die we niet willen laten doorgaan. En hoe we het ongedaan maken van die bezuinigingen kunnen bekostigen.
Verder overleggen we ook tussentijds met de andere politieke partijen. En wanneer het gaat over een bepaalde club of vereniging nemen we natuurlijk contact op.
We hebben geen ledenvergadering gehad, wel veel mensen gesproken. Binnen de fractie is Jenny van Eck onze financiële specialist. Met haar keken we kritisch naar de jaarrekeningen.’
Arend Palland: ‘De ChristenUnie heeft een ledenvergadering gehad over de begroting. En afgelopen dinsdag nog een fractievergadering. Afgelopen woensdag hebben we met het CDA overlegd over bepaalde zaken. Vanochtend nog met verschillende fractievoorzitters. De vraag waardoor we ons binnen de raad laten leiden is: hoe kunnen we het zo breed mogelijk met elkaar vinden binnen de raad.
Verder hebben we gesproken met vertegenwoordigers van verschillende verenigingen die aan den lijve ondervinden wat de gevolgen zijn voor de begroting. Een aantal daarvan hebben we actief opgezocht.’
Teun Juk: ‘We beginnen uiteraard met eerst maar eens goed de begrotingsvoorstellen te lezen. Dat roept vragen op, die gaan de organisatie in en worden door de wethouder beantwoord. Die antwoorden geven duidelijkheid of aanleiding tot vervolgvragen. Verder hebben we geen acties georganiseerd. Daarvoor werd ons ook weinig tijd gegund.’
Gina Guldenaar: ‘We hebben onze ledenvergadering gehouden. En daarbij tijd ingeruimd voor de begroting. Samen met onze leden hebben we gekeken naar waar eventuele mogelijkheden voor bezuinigingen liggen. En verder hebben we natuurlijk ons overleg samen met de steunfractie. Dat zijn mensen die op verschillende maatschappelijke terreinen actief zijn. Ook hebben we goed geluisterd naar de insprekers in de commissie. We zochten contact met verschillende verenigingen en Visit Hattem. En we krijgen ook ongevraagd reacties van inwoners en organisaties binnen, dat is fijn.’
Erwin Kwakkel: ‘Buiten de fractievergaderingen om hebben we zo breed mogelijk met allerlei mensen gesproken.’
Jaap van Tiel: ‘We hebben gesproken met verschillende verenigingen op het gebied van sport en muziek. Een ledenvergadering hebben we niet gehad. Wel hebben we een aantal leden die daar in mee kunnen denken gepolst over onze standpunten.’
André Borst: We hebben veel contact met de direct belanghebbenden en met mensen met kennis vanuit het verleden. Met die informatie worden de afwegingen gemaakt in het algemeen belang, het belang van de gemeenschap. Zo gauw de begroting voor 2025 is vastgesteld moeten de gesprekken gevoerd worden met alle belanghebbenden om tot een gedragen begroting te komen voor 2026. Dus uitgebreid in gesprek, zodat iedereen voor zijn belang op kan komen, waarna goed uitgewerkte afwegingen gemaakt kunnen worden door de gemeenteraad. Dan komt er absoluut perspectief voor Hattem en de Hattemers, want Hattem moet bestuurlijk zeker zelfstandig blijven!’
Wat is binnen uw fractie de grootste zorg als het om deze begroting gaat?
Erik Kleinpenning: ‘Er zijn veel maatregelen genoemd waarin het gaat om relatief kleine bedragen, bijvoorbeeld afschaffen sportdagen. Daarmee wordt het structurele probleem niet opgelost. Wij missen echter het grote verhaal. En hoe gaan we het nu echt doen? Hoe gaan we dat ravijnjaar nu echt meer doorkomen met meer taken en minder knaken. Onze grootste zorg is het meerjarenperspectief. Hoe houden we op langere termijn het financiële hoofd boven water?’
Arend Palland: ‘Wat onze leden belangrijk vinden is vooral verbondenheid en samenhang binnen Hattem. Verenigingsleven, mantelzorg zijn thema’s die het hart raken, dus dat is waar we voor gaan.
Hoe houd je bepaalde belangrijke voorzieningen in stand en hoe verstevigen we onze financiële positie. We krijgen als gemeente steeds meer taken, maar minder geld. En in de komende jaren wordt dat probleem alleen maar groter. De uitdaging is om ook dan goed met de samenleving en elkaar in gesprek te blijven.’
Teun Juk: ‘De totale financiële situatie waarin we met Hattem verkeren. Alle parameters gaan richting rood. We gaan voor ettelijke miljoenen in de min en de begroting vertoont een gigantisch tekort. Dus een zorgvuldig proces is nodig. De raad moet helaas vervelende keuzes gaan maken.’
Gina Guldenaar: ‘Dat we het niet gaan redden met de voorgestelde ombuigingen. Daar gaan we het niet mee dichtlopen. We hadden al eerder aan de slag gemoeten. Maar ook: waar kunnen we grote projecten uitstellen zodat we de verliezen kunnen beperken. We zouden bijvoorbeeld de aanpak van de drie grote wegen in Hattem nog eens tegen het licht kunnen houden. Daar komt een amendement op. Misschien moeten we de ambities voor de Dorpsweg ook bijstellen. Zolang de veiligheid niet in het geding is, is uitstel wat ons betreft bespreekbaar. Zelfde kan gelden voor de geplande IKC’s terwijl ook de inhuur van externen minder kan zijn. De invoering van de omgevingswet moeten we misschien ook verder uitstellen. Hattem is nu het braafste jongetje van de klas en draagt daarvoor wel de lasten.’
Erwin Kwakkel: ‘De minimaregeling. Het zou jammer zijn als die sneuvelt of als mensen daar last van gaan krijgen. We zeiden eerder geen heilige huisjes te hebben als het om bezuinigen gaat, maar dit is er dan toch wel een.’
Jaap van Tiel: Een aantal dingen zoals mantelzorgcompliment, verhoging huur van sportaccommodaties en de minimaregeling. Het zou jammer zijn als we daarin moeten snoeien. We moeten keuzes maken. Wij grijpen bijvoorbeeld liever naar een OZB verhoging dan naar het halveren van de mantelzorgbijdrage. Er is door het college al veel ingeboekt, dat gaat soms om grote bedragen. Het college heeft er goed naar gekeken. We hoeven er denk ik niet veel aan te veranderen. De begrafeniskosten, of een extra griffiemedewerker daar gaat de discussie over. Het gaat minder over de grote lijn, dat moet toch gebeuren.’
Kan Hattem het nog wel aan als zelfstandige gemeente?
Erik Kleinpenning: ‘Een bestuurlijke fusie is een vraag die binnen de fractie ook wel leeft. Het is wel iets om ons de komende jaren op te bezinnen. Is Hattem wel groot genoeg om de eigen broek op te houden?
Een andere vraag is: zijn we niet te ambitieus met onze plannen? We geven makkelijk geld uit aan onderzoeken zoals naar gymzalen, zondagsopenstelling en locatie skatebaan. Tel de kosten daarvoor bij elkaar op, dan is het best veel. Kunnen we dat soort onderzoeken nou echt niet in eigen huis regelen?’
Arend Palland: ‘Er ligt nu een begroting voor waarmee we het aankunnen. De marges zijn wel erg dun. De gemeente Hattem is weliswaar een geoliede machine maar mist zonder voldoende financiële reserves een kreukelzone. De voorgestelde begroting helpt om wat meer kreukelzone te maken door reserves in stand te houden.’
Teun Juk: ‘Hattem kan wel zelfstandig blijven, maar dan moet er wel goed bestuur zijn. Ingrijpen is noodzakelijk. We gaan richting artikel 12 status, wat betekent dat we de regie over onze uitgaven kwijtraken. (Op dit moment zijn er twee gemeenten met een artikel 12 status, red.)
Hoe het zo ver heeft kunnen komen heeft een aantal oorzaken. We steken veel geld in de omgevingswet. Ook inhuurkosten leidden tot tekort op de rekening. En verder zijn de tekorten op het sociale domein toegenomen. Helaas speelt die laatste problematiek niet alleen in Hattem.’
Gina Guldenaar: ‘Zelfstandig blijven of fuseren is niet het doel op zich. We zijn in schaal wel te klein. Met ICT zien we dat bijvoorbeeld. Misschien moeten we niet langer naar Oldebroek en Heerde, maar naar Zwolle of een andere grote gemeente kijken. Apeldoorn heeft het bijvoorbeeld goed op orde. Voor samenwerking met Zwolle hoeven we overigens geen angst te hebben. Het biedt een goed samenwerkingsverband zonder hiërarchie.’
Erwin Kwakkel: ‘Ja, we kunnen wel zelfstandig blijven, maar zullen dan wel strakker op de financiën moeten letten. Wel vraagt de toekomst er om dat we blijven nadenken over verdergaande samenwerking. Het samenwerkingsverband H2O zien we niet als oplossing.’
Jaap van Tiel: ‘Da’s een goeie vraag. Geen fusie destijds was een gemiste kans. Vergaande samenwerking gaat steeds verder: ICT, archief etc. Voorlopig zijn we nog niet toe aan een discussie over fuseren. Ook vanuit de provincie of de landelijke overheid is er de laatste tijd geen enkele aandrang meer om dat wel te doen.’
Had u genoeg tijd om zich voor te bereiden op de begrotingsvergadering?
Erik Kleinpenning: ‘De impact is best heftig op Hattem, maar de tijd om goed te kijken beperkt. Graag waren we eerder bekend geweest met deze cijfers en vooruitzichten, zodat we de inwoners eerder en beter hadden kunnen meenemen. Nu is het gepresenteerd als een fait accompli.’
Arend Palland: ‘Dit soort processen altijd moeilijk. Er is eigenlijk altijd wel meer tijd nodig dan geboden. We wisten als raad eigenlijk wel dat deze boodschap eraan zat te komen. Het maken van uiteindelijke keuzes is altijd moeilijk. Maar zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Dus laten we maandag de knopen maar doorhakken. Uitstel maakt de problemen niet kleiner.’
Teun Juk: ‘De voorbereiding was buitengewoon slecht. We zijn pas op 16 oktober geïnformeerd, terwijl er sprake is van een dramatisch perspectief. In een korte tijdspanne moeten we nu komen tot een besluit. Het college is te laat van start gegaan. Perspectief was vorig jaar al duidelijk. Het college had een zorgvuldiger voorbereiding moeten doen. De voorstellen hadden met de samenleving moeten worden afgestemd. Nu was er geen tijd om dingen met de samenleving te overleggen. Het komende jaar is cruciaal voor de toekomst. Dus het college moet met de samenleving aan de slag. Op 1 juli 2025 moet volstrekt duidelijk zijn waar we aan toe zijn.’
Gina Guldenaar: ‘Da’s een pijnlijke vraag. We moeten nú kijken naar alle maatregelen en daar iets van vinden. Hadden we dit in een gezamenlijk proces met inwoners en organisaties opgepakt, dan hadden we vast meer draagvlak gehad voor deze begroting. Het proces was te kort. Het college dacht dat het klaar was, als raad hebben we het gevoel dat we nog maar net zijn begonnen. We hebben vorig jaar, voor het eerst sinds het bestaan van HattemCentraal ingestemd met de begroting 2024, onder voorwaarde dat we in januari met het proces zouden beginnen om te kijken waar de pijn zit en hoe we in control kunnen komen. Dat is toen helaas niet in gang gezet.’
Erwin Kwakkel: ‘Voor de buitenwereld lijkt het allemaal wat kort dag. Maar in de politiek weten we wel wat er speelt. Het zou fijn geweest wanneer we als raad en college samen hadden kunnen optrekken richting de samenleving. Het zomerfestival hadden we bijvoorbeeld ook kunnen aangrijpen om met de mensen in gesprek te komen over dit onderwerp. Overigens: dat zomerfestival mag wat D66 betreft niet sneuvelen in deze begroting!’
Jaap van Tiel: ‘We hadden eerder moeten beginnen. Daar kun je in blijven hangen, maar dan kom je er niet uit. Na de elfde november moet direct vanaf de twaalfde de taskforce direct door, zodat we voor zomer van 2025 weten waar de schoen knelt. Dan kunnen we ons iets beter concentreren op de dingen waar het om gaat samen met de mensen waar het om gaat.’
André Borst: ‘Ik betreur de veel te korte voorbereiding voor deze begroting. Het college heeft te lang geen oog gehad voor de financiële problemen die op Hattem afkwamen. Daarom moet alles nu met stoom en kokend water. Slechte zaak!’
Welke lichtpuntjes ziet u in de begroting?
Erik Kleinpenning: ‘Het is al met al geen leuke boodschap aan Hattem. Maar het is wel goed dat we nu een keer gedwongen worden om kritisch naar de uigaven te kijken. Daar hebben we in de afgelopen jaren ook op aangedrongen. Vorig jaar presenteerden we een amendement om niet alleen naar de inkomstenkant, maar ook aan de uitgavenkant kritischer te zijn. Nu worden er éindelijk keuzes gemaakt. Van sommige bezuinigingen vraag ik me af: waarom hebben we dat niet eerder gedaan. Ja, één lichtpuntje dus: we worden eindelijk kritisch op de uitgavenkant.’
Arend Palland: ‘We blijven in Hattem gelukkig in staat om mensen de hulp te bieden die nodig is zoals via de jeugdzorg en de WMO. Voor de ChristenUnie geldt het uitgangspunt dat we als gemeente betekenisvol zelfstandig moeten kunnen blijven. Dat betekent ook een goede bezetting en minder externe inhuur. De geplande investeringen zoals voor IKC 1 komen gelukkig niet in gevaar.’
Teun Juk: ‘Er is altijd hoop. Het sociale beleid hier is goed voor de mensen en het onderhoud van de sportparken kunnen we gelukkig ook in stand houden. Als je 38,5 miljoen uitgeeft, gebeuren er gelukkig sowieso veel goede dingen. Het voorzieningenniveau voor onze inwoners kunnen we in stand houden. En dan hebben we het over ongeveer tachtig procent van de begroting.
Gina Guldenaar: ‘Lichtpuntje wat mij betreft is dat het laaghangende fruit in kaart is gebracht, zodat we sommige maatregelen snel kunnen doorvoeren. En er zijn ook best veel ombuigingen die nog niet op geld zijn gezet. Daar zijn best nog wel forse bedragen mee gemoeid, zodat we sommige kleine bezuinigingen wellicht terug kunnen draaien. Vier procent OZB verhoging vinden we prima, maar de andere voorgestelde OZB verhogingen niet. Eerst maar eens kijken vanuit welke andere posten er eventueel nog geld te halen is.
Wat ik ook als lichtpuntje wil noemen: de samenwerking binnen de raad is prima. Al zijn we het als partijen en raadsleden niet altijd met elkaar eens. Maar de lijn van het onderlinge gesprek is eensluidend: hoe kunnen we vervelende gevolgen voor de Hattemse samenleving zoveel mogelijk beperken.’
Erwin Kwakkel: ‘We zetten een pijnlijke stap, maar gelukkig wel met zwarte cijfers in het vooruitzicht. De zelfstandigheid van Hattem blijft overeind. De OZB willen wij als D66 niet meer verhogen dan de inflatiecorrectie, maar een grotere verhoging is, gezien de tekorten in de komende jaren, waarschijnlijk niet te vermijden.’
Jaap van Tiel: ‘Lichtpuntje wat mij betreft: ieder beseft dat er wat moet gebeuren. Ik heb door mijn persoonlijke omstandigheden de tijd om me er in te verdiepen, maar daardoor te meer respect voor mijn collega raads- en commissieleden die dit naast hun dagelijkse werk moeten doen.’
Raadsvergadering bijwonen
Maandag 11 november is de vergadering bij te wonen, maar ook live te volgen op RTV Hattem (RTV Hattem>tv>live).
