Is religieuze opleving aan de orde? Hoe gaat het in Hattem met religiositeit? De redactie schreef alle negen Hattemse geloofsgemeenschappen c.q. voorgangers aan en vroeg hun naar hun kijk op de situatie in Hattem. Vier reageerden.
De start van deze serie was een achtergrondartikel op 14 september. De eerste reactie kwam van ds. John de Groot, sinds juli 2024 predikant van de Hervormde wijkgemeente De Bron, een van de twee wijkgemeentes van de Protestantse Kerk Hattem.
Hoe schetst u de ontwikkeling van religiositeit in Hattem? Ziet u mensen meer of minder de kerk bezoeken en is dit leeftijdsafhankelijk?
‘Eerlijk gezegd kan ik daar nog niet zo antwoord op geven. Ik woon nu nog maar een jaar in Hattem. Mijn beeld is wel dat het kerkbezoek in de meer traditionele kerken afneemt, ook in Hattem, en dat er bij de meer ‘moderne’ kerken groei in zit.’
‘Het is opvallend dat er in Nederland een omgekeerde ontwikkeling gaande lijkt.’
De predikant verwijst naar een onderzoek van het CBS uit april: Daling aandeel mensen dat aangeeft bij religie te horen stagneert.
‘Voor het eerst is er een toename te zien in mensen die zichzelf religieus noemen. Ook lijkt het zo te zijn dat ook de meer traditionele kerken meer gevonden worden. In Hattem merk ik nog geen afname van het aantal gemeenteleden in onze kerk, maar dit komt wellicht ook doordat er een nieuwe predikant is, mensen verlaten eerder de kerk in een tijd dat er geen predikant is. Jongeren vinden het vaak belangrijk dat een kerk met de tijd mee gaat, daarom zie je bij modernere kerken meer groei, denk ik. Tegelijkertijd lijkt het erop dat men vooral aangesproken wordt door een authentiek verhaal, en heeft men ook steeds meer behoefte aan antwoorden op de levensvragen waar men mee zit.’
‘Zeker in de PKN is al jaren sprake van een afname van het aantal leden. Misschien omdat er een verwijt is dat de kerk niet met haar tijd meegaat en er grote aantrekkingskracht is van de grote kerken in Zwolle, of bewegingen als Mozaïek, enzovoort. Men gaat voor kwaliteit, maar ook voor aansluiting bij de huidige maatschappij, ook in de muziek, die een grote rol speelt in de beleving.’
Is het kerkbezoek na corona weer terug op het oude niveau?
‘Coronatijd heb ik niet in Hattem meegemaakt, toen woonde ik in Katwijk. Maar over het algemeen kun je denk ik wel stellen dat in de meesten gemeenten het kerkbezoek niet terug is op het oude niveau, de plekken waar dat wel zo is, is echt een uitzondering. Dat komt waarschijnlijk ook doordat het veel gemakkelijker is de kerkdienst thuis mee te kijken of te beluisteren, voor velen is dat aantrekkelijk. In coronatijd was er de hoop dat de kerken na corona weer vol zouden zitten, uit dankbaarheid dat je eindelijk weer samen kan komen, maar dat blijkt niet zo te zijn, datzelfde geldt volgens mij ook voor onze gemeente.’
Is de behoefte aan kerkgang en invulling van de eredienst veranderd na corona?‘Dat denk ik wel. Steeds meer mensen gingen ‘shoppen’ en zagen daar een heel andere muziekkeuze of preekstijl dan in de eigen gemeente. De eisen zijn hoger geworden: modernere liederen, kortere preek, gericht op ieders belevingswereld, je moet er in het leven van alledag wat mee kunnen, enzovoorts.’
Is er een relatie tussen minder kerkbezoek en spiritualiteitsbeleving en zo ja welke?
‘Daar ben ik voorzichtig mee, maar ik maak het maar zelden mee dat iemand veel spiritueler wordt als hij minder naar de kerk gaat. Men zegt vaak dat geloven ook wel buiten de kerk om kan, en dat is ook zo. Toch zie ik in de praktijk dat je elkaar nodig hebt om het vol te kunnen houden en te voorkomen dat het geloof verwatert. Wel besef ik dat er heel veel ‘onkerkelijken’ zijn die zeer spiritueel zijn, maar dat anders invullen dan in de kerk.’
Uit andere publicaties begrijp ik dat er met name bij jongeren een opleving is van religiositeit. Ziet u dat ook in uw gemeente en wat hoort u daarover?
‘Vroeger was inderdaad het verhaal dat het geloof in Nederland afnam, maar in de wereld juist toenam. Nu lijkt het andersom te zijn. In onze gemeente is er inderdaad een grote groep jongeren van 16 jaar en ouder die heel serieus met het geloof bezig zijn, bijvoorbeeld bij de club op zondagavond. Ook hoor ik in gemeenten waar ik mag preken geregeld een verhaal van een jongere die op zoek was, zomaar de kerk binnenstapte en voortaan wekelijks daar te vinden is. Als dominee vind ik dat natuurlijk enorm bemoedigend.’
Wat hebben jongeren nodig om zich verbonden te blijven voelen met uw kerkgemeenschap?
‘Ik denk dat daar veel misverstanden over zijn. Alsof je de jongeren kunt binden met andere muziek, kortere preken, interactie, enz. Ik geloof dat je jongeren zelf betrekken moet in de voorbereiding van diensten, maar hen ook zeker op andere momenten doordeweeks op moet zoeken. Toon oprechte interesse, leer hun leefwereld kennen. Jongeren hebben volgens mij echtheid nodig, een transparant, eerlijk verhaal. Niet om de feiten heen draaien. En het mag soms best schuren en scherp zijn. Als hun vragen er maar mogen zijn en echt gesprek mogelijk is, zonder een geleerd verhaal waar geen tegenspraak mag zijn.’
Kunnen jongeren en ouderen elkaar vinden tijdens de erediensten en de activiteiten daaromheen en zo nee, waarin verschillen de groepen? Het artikel heeft het over ‘minder verbonden voelen met religie’ bij jongeren, maar is daar nog meer over te zeggen vanuit uw perspectief?
‘Dat blijft zeker een uitdaging! Mooie initiatieven vind ik het als jongeren oliebollen bakken en uitdelen aan de ouderen, of als kinderen/jongeren ouderen interviewen (bijvoorbeeld met het oog op het kindermoment). Het is goed naar elkaar te luisteren: jongeren naar ouderen die veel meer levenservaring hebben, maar ook ouderen naar jongeren die in een heel andere tijd moeten leven met heel andere uitdagingen. En nogmaals denk ik dat in Nederland jongeren zeker niet minder voelen bij religie, dat is niet mijn ervaring in ieder geval.’
‘Ik merk ook bij mezelf dat je je wel eens zorgen kunt maken over de impact van religie, in mijn geval: het christelijke geloof, in Nederland en in de wereld. Als ik lees dat zovelen de kerk verlaten, denk ik ook wel eens: wat blijft er nog van over. Voor mij is het dan troostvol dat God trouw blijft en Zijn Kerk (door alle kerken heen) in stand houdt.
Misschien toch een hoopvolle en ietwat persoonlijke afsluiting…’
Over de Protestantse Kerk Hattem
De Hervormde wijkgemeente De Bron is een van de twee wijkgemeentes van de Protestantse Kerk Hattem (PKN). Deze wijk is voortgekomen uit de vanouds Nederlands Hervormde wijkgemeente en kerkt voornamelijk in de Andreaskerk. Wijk de Rank is een hervormd/gereformeerde samenwerkingswijk met als voorganger ds. Wim Hortensius. Deze wijk heeft zowel de Andreaskerk als de Emmaüskerk als ‘thuisbasis’.
