Op 18 april 2025, precies tachtig jaar na de bevrijding van Hattem, zal om 14.30 uur een Stolperstein worden geplaatst ter nagedachtenis aan Marinus Rorije. De steen wordt gelegd voor het adres Kerkstraat 47, waar hij tijdens de oorlog met zijn gezin woonde. Alle Hattemers zijn welkom om deze korte plechtigheid bij te wonen.
Op maandag 2 april 1945, tweede paasdag, leek de lente eindelijk haar intrede te doen na een strenge hongerwinter. De inwoners van Hattem voelden de naderende bevrijding, maar de dreiging van de bezetter was nog steeds aanwezig. De avondklok was nog steeds van kracht.
Marinus Rorije woonde met zijn vrouw Maria de Ruiter en hun twee kinderen, Riek en Albert, tijdelijk in de Kerkstraat. Dit was omdat hun huis aan de Geldersedijk te gevaarlijk werd om te wonen vanwege de strategische ligging nabij de IJssellinie. Die avond bracht Maria’s zus, Nella de Ruiter, een bezoek aan het gezin. Tijdens haar bezoek klonken er schoten in de stad. Nella werd angstig en onzeker en durfde niet alleen naar haar huis in de Allee. Om tien voor acht besloot ze vanwege de avondklok toch te vertrekken. Marinus bood aan om haar een stukje te begeleiden, samen met zijn kinderen.
Ze liepen mee tot aan de Nieuwstad, waarna Nella veilig naar huis ging en Marinus met zijn kinderen terugkeerde. De avondklok was inmiddels ingegaan, en bij de Grote Kerk zag Marinus in de verte zijn vrouw in de deuropening staan. Maria waarschuwde hem dat de Landwacht in de stad patrouilleerde.
Geweerschoten
Op dat moment naderden veldwachter Reeder en landwachter A.C. de Haan vanaf de Markt. De Landwacht stond berucht om hun harde optreden tegen landgenoten. Marinus, zich bewust van het gevaar, tilde zijn driejarige dochter Riek op om sneller te kunnen lopen, terwijl zijn negenjarige zoon Albert aan de overkant van de straat liep.
Plots klonken er geweerschoten. Marinus werd in zijn rug geraakt en vervolgens in zijn hoofd. Hij zakte in elkaar. Riek viel op de grond, maar wist zichzelf op te richten en strompelde huilend naar haar moeder. Albert rende in paniek naar huis.
Voor de groentewinkel van Agterhuis in de Kerkstraat lag Marinus dodelijk gewond. Gemeente arts Mesdag arriveerde snel, maar kon niets meer voor hem doen. Rond 21.30 uur overleed Marinus aan zijn verwondingen. Hij was slechts 32 jaar oud.
Nasleep
Landwachter A.C. de Haan beweerde later dat hij slechts in de lucht had geschoten, maar meerdere ooggetuigen verklaarden anders. Dankzij hun getuigenissen werd De Haan na de oorlog berecht. In een krantenartikel uit die tijd werd zijn daad omschreven als een ‘intens laffe houding in de dagen der bevrijding te Hattem.’
Maria bleef achter als weduwe met twee jonge kinderen. Later hertrouwde ze met Christiaan Kamphuis, maar het trauma van die bewuste avond bleef altijd bestaan.
Initiatief gedenksteen
Het idee voor deze gedenksteen kwam van oud-Hattemer wijlen Herman van Keulen. De Stichting Gedenkstenen Hattem (SGH) besloot het initiatief op te pakken. Vanwege de coronapandemie is dit tijdelijk blijven liggen. In het kader van tachtig jaar bevrijding van Hattem heeft de stichting de geschiedenis van de moord op Marinus Rorije opnieuw opgepakt.
De dochter van Marinus Rorije, Riek Viering, was nauw betrokken bij de voorbereidingen en vond de steen een mooi eerbetoon aan haar vader. Helaas overleed zij op 23 februari 2025 en zal zij de ceremonie niet meer meemaken. Het programma is in samenspraak met de familie Viering tot stand gekomen.
Herdenken en herinneren
SGH plaatst Stolpersteine ter nagedachtenis aan door de nazi’s gedeporteerde en vermoorde inwoners van Hattem. In 2011 werden zestien Stolpersteine gelegd, in 2018 volgden er nog twee. De steen voor Rorije is voorlopig de laatste die de stichting zal plaatsen.
‘Al deze stenen brengen symbolisch de omgekomen Hattemers weer thuis’, aldus het bestuur van SGH, bestaande uit Edwin van der Wolf, Elly de Groot en Angela van Erven. ‘Juist in deze tijd vinden wij het belangrijk om deze geschiedenis levend te houden en de boodschap over te brengen dat zoiets vreselijks nooit meer mag gebeuren.’
Steun
SGH is dankbaar voor de steun van het Cultuurfonds Hattem en de Lions Hattem, die dankzij hun bijdrage dit initiatief mede mogelijk hebben gemaakt. De steenlegging is onderdeel van het programma van het 4 en 5 mei comité ter gelegenheid van tachtig jaar bevrijding van Hattem.
HattemNieuws – nieuwsbrief
Ontvang het dagelijks nieuws uit Hattem voortaan in uw mailbox!
