Wanneer kreeg Hattem stadsrechten? Die vraag zingt rond op sociale media na de onthulling van de maquette van Hattem. Hierop staat dat Hattem in 1299 stadsrechten kreeg, maar in de canon van Hattem staat 1298. Welk jaartal is correct?
Waar is de stadsbrief?
Een stad kreeg in vroeger tijden stadsrechten door een stadsbrief. Deze brief is in de archieven van Hattem niet terug te vinden. Waar de brief is, weet niemand. Mogelijk is deze verbrand bij een brand, want de stad Hattem is driemaal in de as gelegd door brand: in 1429, 1504 en in 1517.
Ook kan het zijn dat de originele stadsbrief in een archief in het buitenland zit, aangezien de Gelderse steden in 1473 hun originele stadsbrieven moesten inleveren na de verovering van Gelre door Karel de Stoute. Wellicht heeft Hattem dit ook gedaan, want als een stad dit niet deed, dan verloor deze zijn privileges. Maar veel steden hebben hun brief nooit teruggekregen zoals blijkt uit klachten hierover in 1543. In veel Gelderse stedenarchieven ontbreekt dan ook de originele stadsbrief. Omdat deze stadsbrief van Hattem of een kopie ervan er niet (meer) is, kan ook niet exact worden aangegeven sinds wanneer Hattem een stad is.
1298 of 1299?
Het precieze jaartal dat Hattem stadsrechten kreeg, is dus niet bekend. Toch zijn er in de archieven aanwijzingen te vinden, die een indicatie geven in welk jaar Hattem stadsrechten kreeg. Er is een archiefstuk van 23 oktober 1299 waarin staat dat de schepenen van Hattem hun burgers toestemming geven zich te vestigen in de nieuwe stad Mons Dei (vermoedelijke gelegen op de Gaedsberg). Hattem heeft volgens dit archiefstuk uit 1299 al een eigen bestuur en zou daarom een stad moeten zijn. Daarom gaan veel historici ervan uit dat Hattem in 1298 stadsrechten kreeg.
Of dit jaartal correct is, of dat Hattem al jaren eerder stadsrechten kreeg, is niet met zekerheid vast te stellen. Wie weet komt het antwoord ooit, als in oude archieven een archiefstuk wordt gevonden waaruit de stichtingsdatum onomstotelijk kan worden vastgesteld.
Voor deze tekst is gebruik gemaakt van een hoofdstuk uit het boek ‘In eenen aangenamen oord…’ van Annette de Lange dat we hebben ontvangen van stadsarchivaris Gerrit Kouwenhoven.
*) Foto: Stadsrechtbevestiging 1356. Oud Archief Hattem, inv. nr. 30, privilegeboek, blz. 25. Het privilegeboek is van 1655 en bevat uitsluitend afschriften van belangrijke akten in het archief van Hattem. Het is gemaakt door Dr Arend van Slichtenhorst, historicus en gecontroleerd door Hendrik Avercamp, stadssecretaris. De oorspronkelijke stadsrechtoorkonde staat er niet in, dus die ontbrak ook toen al.
Transcriptie van de tekst:
Copije
Wij Reynout bij der gh(en)aden Gods, hertoghe van
Ghelre ende greve van Zutphen, maeken kond, ken-
lick ende openbaere allen luiden mit desen openen
brieve, dat wij gevest, gestedight ende gheconfirmiert
hebben, vesten, stedighen ende confirmieren onsen sce-
penen, raeden ende ghemeynre ghemeynten onser lie-
ver stadt van Hattem, alle haer privilegien, hand-
vesten, brieven, rechten ende aude g(e)woenten, alse sij
van onsen auderen hebben ende tot hier toe gebraght
hebben. Ende hebben hem gelaeft ende gelaven in goe-
der trouwen die vast, stede ende unverbrekelick te
hauden, sondere arghelist. In orkonde ende stedigheydt
des hebben wij onsen segel aen desen brieff doen han-
ghen. Gegheven in ’t jaer ons Heeren dusent drie-
hondert ses ende vijftigh, des sonnendaghes na Sente
Agnetendaghe.
De dag van Sint Agnete is altijd op 21 januari.
Die datum viel in 1356 op donderdag dus de zondag daarna was de 24ste.
Bovenstaande stuk is dus van 24 januari 1356.
