Wat betekent uitspraak Greenpeace voor Hattem?

De Staat moet meer maatregelen nemen om de neerslag van stikstof op de natuur te beperken. Dat heeft de rechtbank op 22 januari in Den Haag geoordeeld in de stikstofzaak die milieuorganisatie Greenpeace had aangespannen tegen de Staat. Met de rechtszaak heeft de milieuorganisatie de overheid willen dwingen om met concreet beleid te komen.
RTV Hattem vroeg de gemeente, Triada en de Vereniging Landschap en Milieu Hattem (VLMH) wat deze uitspraak voor Hattem kan betekenen. In dit artikel de reactie van de gemeente en van VLMH. Triada reageert vrijdagmiddag.

Gemeente Hattem: ‘Het moet anders’
Wethouder Koen Castelein schrijft de redactie: ‘De uitspraak van de Raad van State (18 december 2024) wordt momenteel grondig bestudeerd. We analyseren welke gevolgen deze procedurele uitspraak heeft voor lopende plannen en vergunningen, maar ook voor reeds afgegeven vergunningen en vastgestelde plannen van de afgelopen vijf jaar. De uitspraak kan grote gevolgen hebben, die we momenteel in kaart brengen. Tegelijkertijd onderzoeken we welke stappen noodzakelijk en mogelijk zijn om hierop te reageren. Dit vraagt ook afstemming met de provincie, omdat zij het bevoegd gezag zijn voor dit onderwerp. We verwachten begin volgende week een volledig beeld te hebben en zullen de raad hierover informeren.

De uitspraak in de zaak van Greenpeace (22 januari 2025) benadrukt dat de regering concrete actie moet ondernemen. Precies op het punt waar zij een andere koers had beloofd, is zij door de rechter streng en terecht gecorrigeerd. Het moet anders om onze afgesproken doelstellingen voor de natuur te halen. Een doelstelling die we vanuit Hattem -met alle natuurgebieden om ons heen – alleen maar onderschrijven. Het vraagt om een plan vanuit Den Haag, omdat we anders alleen maar verder wegdrijven van de aanpak van maatschappelijke opgaven zoals de woningbouwopgave, de verduurzaming van ons landelijke gebied en de verbetering van onze natuur.’

RTV Hattem vroeg de gemeente ook om de consequenties voor de bouwplannen in ’t Veen en de onderkabeling die daar nog moet gaan plaatsvinden. De gemeente hoopt begin volgende week een volledig beeld te hebben, zo schrijft de wethouder, dus dan zullen de uitspraken naar verwachting concreter worden.

Vereniging Landschap en Milieu Hattem: ‘Uitspraak kan Hattem helpen’
Pauliene Mars, voorzitter van de Vereniging Landschap en Milieu Hattem, reageert uitgebreid en legt tevens een aantal begrippen uit: ‘De Raad van State heeft in december allerlei regels afgeschaft en vorige week kwam er dus de uitspraak in de Greenpeace-zaak bij. Wat een en ander voor Hattem betekent, is nog niet in detail bekend, maar er is wel iets te zeggen’, Mars stuurde begin januari een brandbrief naar aanleiding van de Raad van State-uitspraak naar de fractievoorzitters en RTV Hattem.

‘De uitspraak van de rechter inzake Greenpeace zou Hattem kunnen helpen. De rechter dwingt de overheid om zich aan zijn eigen regels te houden en om prioriteit te geven aan de natuur die er het slechtst aan toe is, de ‘urgente lijst’.
Deze natuur, de urgente lijst, hebben we namelijk ook in Hattem. Dat is echt al langer bekend. Het staat bijvoorbeeld in de onderzoeken die horen bij de omgevingsvisie. Het stond ook al langer vast dat, met de aanpak van de overheid, een belangrijk deel van de natuur in Hattem nog niet goed zou zijn. Er is nu meer kans dat Hattem in 2030 of eerder al opgelucht kan ademhalen.’

Wat kan Hattem doen?
‘Behalve verstandig zijn en even pas op de plaats maken, en niet blindelings hopen op anderen, zoals de provincie en de nationale overheid? Meer daden (met bijbehorende fondsen) op groen in plaats van al die mooie woorden. Meer biodiversiteit in en rondom de stad, meer natuur in bermen en langs sloten, minder exoten en een betere kwaliteit van de verbindingen tussen de IJssel en de Veluwe: het maakt uit. En niet nóg meer recreatie aantrekken.

Daarnaast kunnen we met z’n allen ook zorgen dat we minder gas verbruiken. Isoleren dus. Hattem loopt achter met isoleren. Om muren te isoleren is namelijk een ‘soortenmanagementplan’ nodig vanwege vleermuizen. Dat wil zeggen dat niet iedereen zelf een langdurig en duur onderzoek hoeft te doen. De gemeente doet dat dan voor de hele gemeente. Dat plan is er nog steeds niet’, aldus de voorzitter.

Specifiek aan Hattem
‘Als je over heel Nederland kijkt, zijn woningbouw en wonen niet de grootste bronnen van stikstof. Maar Hattem is anders. Hattem heeft boerenland, maar er zijn hier geen grote megastallen en onze boeren hebben al jaren een natuurvergunning.
Wat Hattem zo kwetsbaar maakt is, dat het direct tegen twee natura 2000 gebieden aanligt. De bebouwing ligt bijna allemaal binnen 1,5 km. Die heeft daarom een relatief grote impact. De plannen van de gemeente voor nieuwe bedrijven en meer woningen hebben een enorme impact. Ze voegen nog wel twee ‘boerderijen’ extra aan ‘stikstof’ toe.’

Wat is ‘stikstof’?
Mars: ‘’Stikstof’ gaat over verslechtering van de natuur. Die verslechtert al decennia. Maar we zijn afhankelijk van de natuur: voor schoon water, voor schone lucht, voor onze landbouw (bestuiving), voor klimaat en nog veel meer. Zo’n 50% van de economie is afhankelijk van een gezonde natuur. Daarom is er regelgeving binnen Europa. Het woord wordt echter vooral geassocieerd met regeltjes, gedoe en geitenpaadjes.’

Wat zijn PAS-melders?
‘De natuur is al heel lang te slecht. En alles wat we tegelijk aan het doen, al die projecten samen, schaadt de natuur. Eigenlijk kon er al heel lang al niet zoveel, maar men verzon telkens allerlei omwegen. De overheid had 2016 beleid gemaakt waarmee alvast toch projecten konden doorgaan. De natuur verbeteren kwam dan wel later was het idee. Daarvoor werden plannen gemaakt (beheerplannen). Het werkte niet. De belasting op de natuur nam zelfs toe. Dit beleid (de PAS, Programma Aanpak Stikstof) mocht eigenlijk niet. De Raad van State vernietigde dat beleid in 2019. Maar de rechters gaven nog steeds meer ruimte voor projecten dan wettelijk mocht.

Bedrijven en ondernemers die voor het PAS een melding deden bij de overheid, bijvoorbeeld een melding van een uitbreiding, worden PAS-melders genoemd. Zij hoefden voor die uitbreiding geen vergunning aan te vragen, een melding van de berekende stikstofbelasting was voldoende.
Projecten met een natuurvergunning kunnen nog steeds door. Maar omdat de natuur zo slecht is, moet eerst alle ruimte die er vrijkomt eerst naar de natuur.’ 

Raad van State-uitspraak in het kort
De VLMH-voorvrouw: ‘Als je een project begint dat beschermde natuur misschien kan schaden, moet je onderzoeken of dat project wel kan en hoe dan, en hoe dat met ander projecten samengaat. Dat onderzoek heet een ‘passende beoordeling’. Als die goed is, dan volgt er een natuurvergunning. In zo’n onderzoek mag je gebruik maken van een bestaande situatie die stopt. Dat heet (intern) salderen. 

Een voorbeeld. Je hebt een restaurant en dat loopt niet, of je wilt met pensioen, of wat dan ook. Je wilt stoppen en je verkoopt het aan een projectontwikkelaar. In Hattem kan niet veel, in dit geval er moet een natuurvergunning komen. Je mag in de passende beoordeling van de oude situatie gebruik maken. Maar dat wordt gecheckt. En er gaat 30% af. 

Maar als je restaurant uitsluitend stopt, omdat er woningen gebouwd gaan worden, mag je de bestaande situatie helemaal meenemen. Er is er geen natuurvergunning nodig én geen controle. Het wekt geen verbazing dit systeem erg fraudegevoelig was. En zo zijn er nog meer van dergelijke lastig te checken regeltjes. Door deze regeling van interne saldering ging in december een streep door.’

Gevolgen RvS voor Hattem
‘Deze uitspraak heeft veel gevolgen. Dat komt omdat er zoveel plannen zijn die van interne saldering gebruik maken. Die kunnen waarschijnlijk pas verder als het zeker is dat de natuur in de nabije toekomst weer op orde komt. Een aantal plannen ligt bij de Raad van State. Het wordt op korte termijn duidelijk hoe dat gaat. De plannen voor de woningen op ’t Veen, met de kabels die de grond ingaan, zijn gebaseerd op interne saldering. De raad moet beslissen of ze deze toch gaan agenderen. 

Als de gemeente doorgaat met plannen op basis van interne saldering zadelt ze bewoners, bedrijven en onze lokale boeren met een hele onzekere situatie op. Als eind 2030 deze groep woningprojecten of nieuwe bedrijven geen natuurvergunning hebben, moeten ze – formeel – stoppen. Gokken is leuk, maar dat doet de gemeente dan op andermans risico.’