Dinsdag 21 januari publiceerde RTV Hattem het resultaat van het landelijke onderzoek BDO-Benchmark Nederlandse gemeenten 2025 voor Hattem. Op de ranking eindigde Hattem bij de kleinste gemeenten op de laatste plaats.
BDO reageerde 22 januari op vragen van RTV Hattem: ‘Het financiële plaatje kan in de loop van het jaar genuanceerder worden, aldus BDO. Dit artikel is dezelfde dag aan de gemeente voorgelegd. In een ander bericht op de nieuwssite van RTV Hattem reageert de gemeente 23 januari: ‘De methode van BDO en de daarop gebaseerde uitkomst staan wat ons betreft niet ter discussie. Wel stellen we gezamenlijk, BDO en wij als gemeente, vast dat de methode geen recht doet aan de door de gemeenteraad vastgestelde begroting, waardoor een vertekend beeld ontstaat over onze werkelijke financiële situatie.’
De woordvoerder van BDO, Sara Sprakel, liet RTV Hattem 22 januari weten: ‘BDO onderzoekt al zeven jaar de financiële huishouding van gemeenten. Wij baseren ons op openbare bronnen en pakken voor alle gemeenten de eerste begroting 2025. Hattem heeft ervoor gekozen een begroting vast te stellen zoals die eruit ziet als ze geen bezuinigingen doorvoeren en vervolgens is de eerste wijziging op de begroting een bezuinigingsronde. Die ronde is nog niet concreet gemaakt. Hierover zegt Hattem zelf: “Gelijktijdig met het opleveren van de programmabegroting wordt een overzicht van maatregelen opgenomen als eerste wijziging. Na goedkeuring worden de maatregelen verder uitgewerkt in voorstellen waarover in de loop van het nieuwe begrotingsjaar wordt besloten. In de voor- en najaarsnota zal worden gerapporteerd over de voortgang van beoogde resultaten en welke aanvullende maatregelen eventueel noodzakelijk zijn.”
‘De ombuigingsmaatregelen zijn vastgesteld als begrotingswijziging, dit is wezenlijk iets anders dan de primitieve begroting. Daarmee is de bezuinigingsronde dus nog niet concreet, als in: doorgevoerd. Dat deze op hetzelfde moment zijn gepresenteerd, is ons bekend.’ En: ‘Het financiële plaatje kan in de loop van het jaar genuanceerder worden dan het boekwerk dat wij hebben gehanteerd, maar de systematiek is juist toegepast.’
Samenvatting
‘De benchmark is uitgegaan van de door Hattem vastgestelde begroting voor 2025. De “maatregelen die worden uitgewerkt in voorstellen waarover in de loop van het nieuwe begrotingsjaar wordt besloten” zijn daarin niet meegenomen.’
In de verantwoording schrijft BDO in haar rapport: “Een gemeente die op alle vijf ratio’s ‘meest risicovol’ scoort, behaalt in onze analyse een score van 32, en daarmee een rapportcijfer 3. (…) Scores zijn afgerond op hele getallen. Vervolgens kan het rapportcijfer beïnvloed worden door de begrotingssaldi 2024-2028.”
RTV Hattem vroeg BDO: Dan is de conclusie dat de 3 een 1 is geworden omdat ‘het rapportcijfer beïnvloed wordt door de begrotingssaldi 2024-2028’ (citaat rapport) Deze is in de Hattemse situatie negatief. Deze conclusie klopt, aldus BDO.
Verantwoording BDO
In het onderzoek, door iedereen aan te vragen, heeft BDO de financiële situatie van Nederlandse gemeenten in beeld gebracht, met elkaar vergeleken en een financiële ranking gemaakt op basis van de jaarcijfers over 2023 en de primitieve
begrotingen 2024 en 2025-2028. BDO gebruikt signaleringswaarden die de grondslag vormen voor de rapportcijfers.
Rapportcijfer
In het Gemeenschappelijk Financieel Toezichtkader 2020 (GTK 2020) zijn de signaleringswaarden ‘minst risicovol’, ‘neutraal’ en ‘meest risicovol’ toegekend aan vijf kengetallen: solvabiliteit, netto-/gecorrigeerde schuldquote, grondexploitatie, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit. Deze signaleringswaarden vormen de grondslag voor de rapportcijfers. Dit betekent dat een gemeente die op alle vijf ratio’s ‘minst risicovol’ volgens de indeling van de provincie scoort, een score van 100 behaalt, en daarmee in eerste instantie een rapportcijfer 10 in onze analyse krijgt. Een gemeente die op alle vijf ratio’s ‘meest risicovol’ scoort, behaalt in onze analyse een score van 32, en daarmee een rapportcijfer 3. Scores zijn afgerond op hele getallen. Vervolgens kan het rapportcijfer beïnvloed worden door de begrotingssaldi 2024-2028, maar alleen indien dit negatief is. Immers: hoe reëel is het om een gemeente een score te geven zonder rekening te houden met hoge tekorten in de komende jaren? Stel, een gemeente heeft eind 2023 een vermogen van 100 miljoen euro en per saldo is het begrote resultaat over de jaren 2024-2028 10 miljoen euro negatief. Dan krimpt het eigen vermogen met 10%. Dit leidt dan tot een correctie van de score van 10 punten. Als deze gemeente een 9 scoorde op basis van de vijf financiële ratio’s, scoort de gemeente per saldo een 8.
Puntenwaardering
Om op basis van de scores van gemeenten op al deze verschillende punten één totaalrating per gemeente te kunnen berekenen, heeft BDO deze signaleringswaarden van Nederlandse gemeenten beoordeeld, gewogen en daaraan punten toegekend. Daarbij heeft BDO één keer rekening gehouden met de nettoschuldquote: de nettoschuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Primitieve begrotingen
Men realiseert zich dat ook dit jaar de berekeningen zijn gebaseerd op primitieve begrotingen van het lopende jaar 2024, vastgesteld in oktober 2023. Dit kan inmiddels achterhaalde informatie zijn. Tegelijkertijd werken ze nog wel door in de cijfers. Deze primitieve begrotingen maken immers deel uit van het tekort over de jaren 2024-2028.
BDO heeft gekeken of dit gewijzigd zou kunnen worden in de systematiek door voor 2024 de gewijzigde begrotingen als uitgangspunt te nemen, maar gemeenten rapporteren dit niet consistent. Niet alle gemeenten nemen een gewijzigde begroting 2024 op in hun begroting 2025. Dat maakt het vrijwel onmogelijk om gemeenten met elkaar te vergelijken. BDO: ‘Daarom hebben we uiteindelijk besloten de systematiek niet aan te passen. In het geval dat we de gewijzigde begrotingen 2024 wél hadden meegenomen, waren de cijfers hoogstwaarschijnlijk lager uitgevallen.’
Het rapport downloaden
Ht benchmarkrapport is digitaal te ontvangen.
Vanaf pagina 42 staat een uitgebreide onderzoeksverantwoording en uitleg over de berekening van het cijfer.
