Door de rivier de IJssel stroomt steeds minder water en daardoor kan de IJssel een probleemrivier worden. Wat is er aan de hand en wat zijn de oplossingen?
Sinds vijftig jaar dalen de bodems van de grote rivieren. Die uitslijting doet zich voor in de Waal, de Maas en de IJssel. De rivierbodems zijn daardoor anderhalf tot twee meter dieper in het landschap komen te liggen. Dat zichzelf versterkend proces gaat alsmaar door met enkele centimeters per jaar.
De rivierbodem van de Waal – de rivier die het meest Rijnwater krijgt – slijt sneller dan die van de bovenstroom van de IJssel (tussen Westervoort en Zutphen) en het Pannerdensch Kanaal. Het gevolg is dat de Waal meer water naar zich toetrekt. Want onderweg naar de Noordzee kiest water altijd het laagste punt.
Gevolgen lage waterstand IJssel
De onlangs verschenen ‘Systeembeschouwing Rijn en Maas’ van het programma Integraal Rivier Management (IRM) legt de vinger bij de ernstige gevolgen van de uitslijting van de rivierbodems van de Waal, IJssel en Maas. Daardoor krijgt de IJssel te weinig water. Bij een lage waterstand – zoals deze maand juli – heeft dat een aantal merkbare gevolgen. De IJssel heeft bovenstrooms een vrij smalle vaargeul, waardoor vrachtschepen elkaar moeilijk kunnen passeren zodra de rivier minder water heeft.
De binnenvaart trekt al jaren aan de bel dat de waterstanden van de IJssel bij laag water problematisch zijn geworden door daling van de rivierbodem.
Een lage stand van de IJssel leidt ook tot droogte in Twente en de Achterhoek, omdat de Twentekanalen minder water krijgen aangevoerd. De IJssel voedt het Twentekaal en het kanaal van Zutphen naar Enschede.
En derde probleem van minder water in de IJssel is – als het lang aanhoudt – dat de drinkwatervoorziening in Noord-Holland in gevaar komt. De IJssel voedt het IJsselmeer met vers water. Dat verse water is belangrijk voor de winning van drinkwater in Noord-Holland. Als er minder IJssel-water het IJsselmeer in stroomt, raakt het IJsselmeer verzilt aan de Noordhollandse zijde door zoute intrek van de Noordzee. Die verzilting bemoeilijkt de productie van drinkwater.
Probleemrivier
In droge tijden, als de Rijn minder water aanvoert, dan is er niet genoeg water om zowel de Waal als de IJssel zo breed en diep te houden als ze nu zijn, constateren de rivier-experts van Deltares en Rijkswaterstaat in de ‘Systeembeschouwing Rijn en Maas’. ‘Op termijn moeten we dus mogelijk kiezen: de Waal wat smaller maken, of alleen nog kleinere schepen over de IJssel laten varen. Of allebei. De IJssel nog smaller maken kan eigenlijk niet meer.’
Niets doen gaat ertoe leiden dat de IJssel op termijn een probleemrivier wordt door de binnenvaart, voorspelt Alphons van Winden van bureau Stroming. ‘Als het huidige proces zicht voorzet, moet je de IJssel op termijn opgeven voor beroepsvaart. Dat zijn de ongemakkelijke feiten. Meer binnenvaart op de IJssel, kun je in elk geval vergeten.’
Eerder gaven Tjirk van der Ziel en Albert Corporaal in de Atlas van de IJssel het advies om te overwegen om in de zomermaanden het vrachtvervoer op de IJssel stop te zetten. “Maak in de zomer van de IJssel een watersportrivier en in de winter een rivier voor de binnenvaart.”
Waterverdeling aanpassen
In de ‘Systeembeschouwing Rijn en Maas’ bepleiten rivierdeskundigen ophoging van de rivierbodems van de Waal bij Nijmegen en de IJssel. Ook adviseren ze een andere verdeling van het Rijnwater dat ons land binnenkomt. ‘We moeten de stuw in Driel anders gaan gebruiken. Dit is een soort ‘kraan’: we kunnen hiermee een beetje regelen of er meer of minder water door de Nederrijn gaat, en hoeveel dan voor de IJssel overblijft.’
Zo ziet de huidige waterverdeling eruit:
Gedacht wordt aan 80 procent via de Waal en Nederrijn en 20 procent via de IJssel. Nu ligt die verdeling op 11% voor de IJssel, 22% voor de Nederrijn en 67% voor de Waal.
Meer water door de IJssel laten stromen is eigenlijk terug naar vroeger. In het verleden nam de IJssel circa een kwart van alle Rijnwater voor z’n rekening. Het idee om meer water door de IJssel te laten stromen is in 1845 ook geopperd door waterstaatkundige D.C. Storm Buysing (geboren langs de IJssel in Zwolle). Hij was lid van de landelijke riviercommissie en bepleitte om de IJssel een belangrijkere rol te geven in de afvoer van Rijnwater:
Bron: www.rivierverhalen.nl