‘Wie zijn de kampioenen? (Applaus) We zijn trots op jullie. Konden jullie uit bed komen?’ Burgemeester Marleen Sanderse brak het ijs door met de 8e groepers van de Jan Jasperschool op de Bevrijdingsdag van Hattem eerst te vragen naar het succes van het schoolvoetbaltoernooi, 17 april.
Kleine en grote mensen
Op 18 april zaten in het stadhuis niet alleen de kinderen, maar ook leden van het 4 en 5 comité Hattem. Ze stelden zich aan de kinderen voor. Bert Wijnhoud is veteraan. Hij is vier keer naar Afghanistan uitgezonden geweest. Vandaag was hij ceremoniemeester vanaf het moment dat iedereen naar buiten ging, op weg naar de gedenkstenen, de synagoge, de ‘plek van bevrijding’ achter de Dijkpoort, en op de begraafplaats bij het graf van Austin.
Elisabeth de Bruijne over haar reden om lid te zijn: ‘Ik ben in de oorlog geboren, maar we spraken er thuis niet over. Men had teveel meegemaakt. Daarom wil ik het verhaal blijven vertellen.’
Iedereen is gelijk
De burgemeester stond stil bij herdenken en vieren. ‘We herdenken op 4 mei de mensen die in de tweede wereldoorlog zijn omgekomen voor de vrede, maar ook daarna. Nu denken we misschien ook aan mensen in Oekraïne of op andere plekken. Nadat de trompet heeft geklonken vieren we onze vrijheid. Ik ben blij dat we in deze zaal Artikel 1 van de grondwet hebben hangen. Iedereen is gelijk. Waar je ook in gelooft, waar je ook van houdt. Vaak is dat de oorzaak van oorlogen.’
Albert ten Cate vertelde vervolgens indrukwekkende verhalen. Hij begon met de woorden: ‘Vieren we feest? Ik heb mijn twijfels. Wat er op dit moment in de wereld gebeurt… Ik heb de oorlog niet meegemaakt. Toen ik zo oud was als jullie is de Verenigde Naties opgericht. Er zou nooit meer oorlog komen, werd beloofd. Wat er nu in Oekraïne en Gaza gebeurt… Het is niet uitgekomen.’
Het hart van Rotterdam brandde
‘Ik heb twee dagboeken meegenomen. Het dagboek van Anna Frank. Dat kennen jullie vast wel. En het dagboek van Jacob. Hij schrijft op 10 en 15 mei 1940 hoe Rotterdam wordt gebombardeerd. “Het hart van de stad brandt. De vieze brandlucht drijft in de richting van onze buurt. Gelukkig wonen wij hier en niet in de binnenstad, zei mama. Maar opa en oma dan? Ja, zei papa, die wonen in de binnenstad.”
Ook het verhaal van de Joodse jongen Georg Cohn kwam voorbij. Hij dacht in Hattem veilig te zijn. RTV Hattem komt hier volgende week op terug.
Ook nu worden mensen buitengesloten
Edwin van der Wolf van de Stichting Gedenkstenen Hattem is zaterdag a.s. in het RTV Hattem-radioprogramma Hattem Actueel te horen over o.a. deze stolpersteine.
Hij liet een Jodenster zien. ‘Ik heb een orginele Jodenster thuis, maar ik heb er een nagemaakt om te kunnen laten zien, omdat de andere zo langzamerhand heel kwetsbaar is. Kun je je voorstellen dat mensen in Hattem ermee op straat liepen?
Joodse Hattemers werden afgevoerd vanaf het station Hattem (waar nu Saturn Petcare is).’
Namen noemen
Burgemeester Sanderse nodigde iedereen uit om naar buiten te gaan, naar de Achterstraat om daar de namen te noemen van de mensen die omgekomen zijn en bij hun woonhuizen een gedenksteen hebben gekregen. ‘Zo lang we namen blijven noemen, blijven ze een beetje levend.’
Gedichten, bloemen en een ere-saluut
In de Achterstraat en bij de plaquette bij de Dijkpoort werden bloemen gelegd en gedichten voorgelezen door Mila Veldman en Aimée van Tiel. Ook later op de begraafplaats bij het graf van sergeant John P.S. Austin, de dappere militair waarvan de familie na zijn overlijden besloot dat hij niet op de grote begraafplaatsen als Margraten, Holten en Oosterbeek begraven moest worden, maar in Hattem, de plek waar hij werd gefusilleerd. Bij zijn graf was iedereen 1 minuut stil.
Dat er na afloop twee straaljagers met enorm geluid overvlogen – door de militairen ’the sound of freedom’ genoemd, vertelde veteraan Wijnhoud – was toeval. Het was een indrukwekkend einde aan een door meester Benjamin Pals goed voorbereidde herdenking. De verhalen in het stadhuis hebben ook zeker bijgedragen aan een doorleefde bijeenkomst. Het was alsof de kinderen er stil van werden.
Een foto-impressie van Kor van der Helm. Door op de foto te klikken, wordt de foto groter weergegeven:
