De IJssel is een vertrouwde, maar soms ook onvoorspelbare rivier. Soms wild en dan weer kalm. Hier slingerend en daar weer rechtlijnig. Van Westervoort bij Arnhem via Zutphen, Deventer, Hattem, Kampen en het Ketelmeer naar het IJsselmeer.
Oud-Hattemer Tjirk van der Ziel vertelt in Atlas van de IJssel samen met Albert Corporaal aan de hand van historisch kaartmateriaal en hedendaagse dronefoto’s de ontstaansgeschiedenis van een grote diversiteit aan gebieden die samen de IJsselvallei vormen.
Oudste afbeelding van Hattem
Ook Hattem komt aan bod in het hoofdstuk ‘Gelderse Hertogen zetten grensstad in de waakstand.’ Maar ook vind je er deze fraaie kaart, een deel van een langere kaart langs de IJssel en een van de oudste afbeeldingen die van Hattem bestaan. De kaart stamt uit 1570 en is gemaakt door Thomas Witteroos, de allereerste officiële landmeter (kaartenmaker) van de Staten van Gelderland. (tekst gaat verder na de afbeelding)
“De atlas bevat vele unieke beelden die voor het eerst in onderlinge samenhang worden getoond”
Waterbeheer en klimatologische weerbaarheid
Het verhaal van de IJssel begint in de vroege Middeleeuwen, als deze rivier abrupt ontstaat. Daarna gaat het over groei en expansie in de glorieuze Hanzetijd, maar ook over economische neergang en krimp als de IJssel steeds meer dreigt te verzanden. We lezen in de atlas dat water tegenwoordig ook steeds vaker wordt geassocieerd met dreiging en risico’s. “Zo krijgen we te maken met extremere weersomstandigheden die zorgen voor meer neerslag of juist langdurige droogte.” De atlas levert volgens de auteurs daarom een belangrijke bijdrage aan de bewustwording van waterbeheer en klimatologische weerbaarheid. “Atlas van de IJssel. Verleden, heden en toekomst stromen in elkaar over.”
De IJssel en de Hanze
De IJssel en de Hanze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, want de glorietijd van de internationale handel via de Hanze viel samen met de IJssel als vlot bevaarbare rivier. Nog voor Amsterdam en andere steden in het westen furore maakten, voeren zwaarbeladen schepen af en aan langs Doesburg, Zutphen, Deventer, Kampen en andere plaatsen. Het ging de IJsselsteden royaal voor de wind.
Daar kwam de klad in toen de IJssel begon te haperen. Er kwam steeds minder water binnen. De rivier dreigde te verzanden; soms viel de bedding ‘s zomers bijna geheel droog. De boosdoener bleek de splitsing met de Nederrijn. Pas na veel politiek gekrakeel kwam er een oplossing. De IJssel kreeg weer water, ditmaal zonder Hanze.
Podcast
De IJssel is de enige Nederlandse rivier met een geheel eigen delta, uniek in zijn soort. Ter gelegenheid van de verschijning van de Atlas van de IJssel zijn IJsselverhalen van
Muziek van Tangarine en gedichten voorgedragen door Frits Spits. IJsselverhalen brengt een selectie uit de podcast Rivierverhalen.
Atlas van de IJssel
Tjirk van der Ziel & Albert Corporaal, ISBN 9789462583894, verschijnt 11 maart.
