Veertig jaar Anton Pieck – feest met koffie en ‘Hattemer brok’

Vrijdag 6 september viert het Anton Pieck Museum haar veertigjarig bestaan. Alle bezoekers worden ontvangen met koffie en Hattemer brok (vergeet de museumjaarkaart niet!!!). Een paar dagen daarvoor praatten Judith Bartel-van Beckhoven en Anneke Nitrauw-Liefers mij bij over hun werk als respectievelijk conservator en office manager. We zitten in de gezellige ontvangsthal annex winkel. Het museum ligt er opgeruimd en uitnodigend bij. Wat gebeurt er allemaal achter de schermen?

De conservator trapt af. ‘Ik zorg voor de collectie. De werken van Pieck moeten we in goede conditie houden, dus op tijd schoonmaken en waar nodig restaureren. Daarnaast is het nadenken over wat een volgende leuke tentoonstelling kan zijn zijn en hoe we dat gaan organiseren.
Tot begin januari hangen hier, naast de vaste collectie, de ‘olieverven’ van Pieck. Niet veel mensen weten dat hij deze heeft gemaakt. Het is ook een klein aantal, we denken dat het er zo’n honderd moeten zijn. Precies weet niemand het. Van die honderd hangen er hier tweeëndertig. De bezoekers reageren verrast: he, dat hij dat ook deed! Ze kennen Pieck immers van de illustraties en zijn werk voor de Efteling.
Veel bezoekers willen weten wat hij heeft gemaakt, waarom, hoe. Als vertellers moeten we dan de balans zien te houden tussen niet teveel en niet te weinig vertellen. Niet de mensen overvoeren.’

‘Mama is de hele dag met plaatjes bezig’
‘Voor mijn werk als conservator was ik werkzaam in de culturele erfgoedsector. Ik werkte voor overheden en meerdere musea. Mijn achtergrond is kunstgeschiedenis en de Reinwardt-academie, ‘de hotelschool voor de musea’, in Amsterdam. Daar leerde ik alle kneepjes van het vak.’

Hoe kwam Pieck op uw pad?
‘Ik kende de plaatjes van Pieck en ook de maker. Ik ben opgegroeid in de omgeving van Pieck. Hij was toen dik in de tachtig. Mijn grootvader woonde dicht bij hem. Pieck was een heertje om te zien en dat vond ik eigenlijk een vreemde combinatie, want in mijn familie zagen de artistieke vrienden er heel anders uit.
Toen ik de vacature las, kwam alles bij elkaar. Voor de kinderen thuis ben ik de hele dag met plaatjes bezig.’

Nitrauw-Liefers: ‘Toen Judith in december 2021 kwam, heb ik een andere functie aangenomen. Vroeger deed ik wat ik nu doe naast het conservator zijn. In die veertig jaar is het museum groter geworden, meer ontwikkeld. Na de uitbreiding in 1991 werd het veel, conservator-zijn en de dagelijkse dingen.
Door de komst van een vrijwilliger kon ik me toen gaan bezighouden met het conservatorschap.’

‘Vanaf het begin hadden Judith en ik een goede band. We respecteren elkaar met wat we doen. Judith is verantwoordelijk voor haar deel, ik voor de mijne. We laten elkaar vrij. Ik heb altijd gezegd: als ik als conservator stop en er komt een nieuwe, en ik blijf in een andere functie, dan wil ik voorkomen dat er een gevoel komt van “ik moet doen wat Anneke goed vindt”. Dat wil ik absoluut niet.’
Haar collega beaamt dit en nog meer: ‘Ik vind het heel waardevol dat Anneke er nog is. Zoveel ervaring, zoveel kennis. Ze is echt mijn vraagbaak.’
Er ontspint zich even een onderonsje…
‘Ik heb een achtergrond die anders is…’
‘Daar leer ik ook van, elke dag.’
‘Soms zitten we op hetzelfde spoor en soms niet.’
‘Vanaf dag een was er een prettige click.’

Bezoeker serieus nemen
Voor elk museum is het een uitdaging om de bezoekersaantallen hoog te houden. De collectie moet representatief blijven, maar het belangrijkste bestaansrecht is: vinden de bezoekers het interessant genoeg? Het is voor iedereen die er werkt een continue uitdaging dat het werk blijft boeien. Dat is voortdurend uitproberen en de feedback van bezoekers serieus nemen.

Wat is de ontwikkeling van het conservatorschap?
‘Vroeger was de conservator een zeer geleerd iemand die lange diepgaande teksten aan de muur hing aan die niemand begreep. Nu vind ik het belangrijk dat je de bezoeker meeneemt… Dat de bezoeker snapt waarom dat het werk van Pieck ‘Pieck’ is. Eigenlijk maak je van de bezoeker een ambassadeur. Je geeft kennis en inzicht door. En sommige bezoekers hebben ons iets te vertellen. Het is niet alleen zenden, maar ook ontvangen, feedback vragen.

Bartel-van Beckhoven kan haar werk ook heel simpel omschrijven: Zorgen dat alles recht hangt in een scheef gebouw. Uiteraard is haar vak breder. ‘Ik bekijk alles heel goed, zeer gedetaileerd. Maar bovendien stel ik mezelf de vraag: wat is interessant voor toekomstige tentoonstellingen.’ En ze gaat verder met haar opsomming aan werkzaamheden: ‘De kleinzoon van Pieck, Erik Pieck, is fotograaf van beroep. Hij helpt mee om al het werk op foto vast te leggen. Het schooljaar is begonnen. Hoe gaan we de kinderen ontvangen? Pieck is laagdrempelig. De fantasie is heel realistisch uitgebeeld. Het is de alledaagse wereld van vroeger. Dat zien de kinderen, we leren ze naar detail te kijken.’

De verbeelding aan het woord
‘Ook Marius van Dokkum, over wie we nu een tijdelijke tentoonstelling hebben, kan het alledaagse leven goed uitbeelden. Pieck had meer de liefde voor romantiek, Van Dokkum kijkt puur sec naar wat mensen doen, naar hun gedrag. Het is de Jan Steen van de twintigste eeuw. Ook Steen kon dat alledaagse prachtig verbeelden.’

‘We hebben hier ontwerptekeningen van de Efteling. Vervolgens hebben we een scene gemaakt met Hans en Grietje achter de tralies waarbij de kinderen omgekleed erachter konden gaan zitten. Dat geeft plezier. Nu zijn er de Wolf en de zeven geitjes met een nagebouwde klok. Kinderen, maar ook volwassenen!, zitten in de klok met twee haarbandjes met geitenoren op…Zo laten we mensen onderdeel worden van het verhaal in plaats van alleen aanschouwen.’
‘Het grappigste vind ik het als de ene bezoeker de andere vertelt wat hij of zij ziet. Dat ben je goed bezig. De interactie, er samen over praten, dan ben je echt aan het kijken.’

‘Tijdens mijn sollicitatie vroeg men: Wat ga je anders doen? Een plek creëren waar bezoekers worden uitgedaagd om zelf iets te doen. Laagdrempelig. In het Atelier hebben we sjablonen en lichtbakken waardoor je oefent. Kinderen kunnen goed app-en. We vinden het belangrijk dat ze ook de andere vingers gebruiken. Je moet durven tekenen, durven fouten maken en misschien ontdekken dat het meteen lukt.’

Pieck boven de bank
Geen dag is hetzelfde. Zo kwam er onlangs een echtpaar een olieverf brengen. Ik zei eerder al, een olieverf van Pieck is redelijk schaars. Deze lag jarenlang op zolder bij moeder, maar bij het huis opruimen kwamen de kinderen bij ons. “Dit hoeven wij niet aan de muur. Willen jullie het hebben?” Er komen zo weinig olieverven op de markt en wij hebben het geschonken gekregen!’

Anneke, hoe heeft u uw kennis opgedaan?
‘Ik heb geen kunstgeschiedenis gestudeerd. Ik ben wel een liefhebber van kunst en van musea. Mijn vader heeft mij de eerste kunst bijgebracht door samen naar muziek te luisteren. Ik ging ook met onze kinderen naar allerlei musea.
Toen er een advertentie in de Homoet (voorheen de Hattemse weekkrant, red.) stond dat er een Anton Pieck Museum kwam en dat ze vrijwilligers zochten, heb ik gesolliciteerd. Zoon Max Pieck was initiatiefnemer, samen met Jan Weggemans de directeur van de uitgeverij Unieboek die de boeken van Pieck uitgaf. We zijn met drie vrijwilligers begonnen toen het museum op 6 september 1984 officieel door prinses Margriet werd geopend.

En toen… toen moesten we bezoekers ontvangen. Ik zei tegen Max, het is mooi wat ze kunnen zien, maar er is geen enkele uitleg. Vind je het goed dat ik er tekstjes bijmaak? Op een oude typemachine van thuis, met correctielak en veel lawaai van de aanslagen, heb ik de eerste teksten geschreven. Van het een kwam het ander en zo werd ik conservator en volgde ik cursussen in het schijven van pr-berichten, vrijwilligers begeleiden, rondleidingen verzorgen en tentoonstellingen samenstellen.’

Nitrauw-Liefers mocht haar gang gaan. Doe wat jij goed vindt, werd er gezegd en het museum groeide.  Tot 2007 waren er alleen tentoonstellingen van Pieck. Een keer per jaar een ander thema.  Later ontstond er meer afwisseling en kwamen er thematentoonstellingen die aansloten bij de tijd van het jaar In 2007 is ze ook voor het eerst begonnen met een hedendaagse illustrator van andere kinderboeken. ‘Het gaat vanzelf. Ik ben geïnteresseerd in kunst.’

Kunst is ambacht
Het museum heeft altijd bestaansrecht gehad. Sinds een aantal jaren ontvangen de drie Hattemse musea subsidie van de gemeente.
‘We moesten het hebben van de entree plus de winkelverkoop. We mogen er best trots op zijn dat het altijd gelukt is’, aldus de jubilaris, de veertigjaar vrijwilliger-zijn bij Anton Pieck.
‘Als ik weer eens een cursus volgde en men vroeg naar onze bezoekersaantallen, dan verbaasde dat de andere musea. Maar weet je, Anton Pieck is wel een merknaam he. Pieck is op tv. Ze noemen zijn naam in bijvoorbeeld een quiz of als het weer wordt besproken (“het was net Anton Pieck-weer” of, “het liikt wel een Anton Pieck-plaatje”). Die naam leeft nog altijd.’

‘De kunstwereld heeft zich lang druk gemaakt of Pieck nou wel of geen kunst is. Het zal mij een zorg zijn zei Pieck daar zelf over: “Ik wil mijn kunst best anders noemen. Ik doe mijn werk zoals een smid zijn ijzer smeed, de bakker het brood bakt en de schoenmaker de schoenen lapt. Kijk eens naar de middeleeuwse schilders. Dat waren mensen die het ambacht beoefenden.”

‘Op z’n elfde heeft Pieck een tentoonstelling voor huisvlijt gewonnen. Hij won vijf tubetjes waterverf en een fixeerspuitje. “Anneke”, zei Pieck, “dat is de mooiste prijs die ik ooit ontvangen heb.” En dan te bedenken dat ze nu als prijs een reis naar Disney World ontvangen. Het is wel een andere tijd… “Het kan, maar laten ze eerst het ambacht leren.”
Ik was bij hem thuis: Mag ik u een vraag stellen ? Bent u, als u een tekening afhebt, een illustratie, een ets, of ander grafisch werk… bent u dan tevreden?
“Weet je, ik heb mijn best gedaan.” Verder kwam hij niet.’

‘Vrijdag 6 september is het officieel veertig jaar. De bezoekers die dan komen worden ontvangen met koffie en een Hattemer brok. Dit jubileum willen we echt met alle museumbezoekers vieren.’

Lees ook het interview met Maaike van der Sluis, voorzitter Anton Pieck Museum.

HattemNieuws
Ontvang nieuws uit Hattem (politiek, sport, kunst en cultuur, samenleving en human-interest) voortaan in uw mailbox!